Forum Historii Nysy

[ralf]

Zamieszczam rys biograficzny Franciszka Pikuły, którego autorem jest Krzysztof Pawlik. Materiał pochodzi ze strony: http://powiat.nysa.pl


Po zwolnieniu Stanisława Kramarczyka kierownictwo Muzeum w Nysie objął przybyły z Krakowa, po studiach na Uniwersytecie Jagiellońskim, historyk sztuki, Tadeusz Chruścicki. W ciągu czterech lat dokonał zmiany ekspozycji stałej i sprowadził kilka interesujących wystaw czasowych, a także opublikował sporo prac popularnonaukowych. Po jego awansie na stanowisko dyrektora Muzeum śląska Opolskiego, Muzeum w Nysie kierował do śmierci w 1967 r. archeolog Marian Tondera, a po nim, od tego samego roku, Franciszek Pikuła.
Franciszek Pikuła urodził się 4 września 1922 r. w Jeżowem (Rzeszowszczyzna). Kiedy miał 8 lat, rodzina przeniosła się na Wołyń, do osiedla o nazwie Małyńsk. Tam zaczął rysować i malować. Nad jego rozwojem artystycznym czuwał artysta malarz Piętka, zatrudniony w miejscowej szkole i w uniwersytecie ludowym.W roku 1942, w czasie wojny, Niemcy wywieźli całą rodzinę wraz z innymi mieszkańcami osiedla do III Rzeszy, najpierw do obozu przejściowego w Dachau, a stamtąd do Ingolstadt, gdzie pracował jako robotnik przymusowy w cementowni. W Ingolstadt w chwilach wolnych od pracy malował. Po wojnie, po powrocie do Polski, rodzina osiedliła się w Oleśnicy. Franciszek Pikuła ukończył Liceum Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Studiował trzy lata we wrocławskiej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, następnie w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni prof. Czesława Rzepińskiego. Dyplom uzyskał w 1955 r., ale już rok wcześniej,zgrupąabsolwentówASP, przybył do Opola, by podjąć pracę w Państwowym Ognisku Plastycznym. Dojeżdżając z Opola, pracował także w Nysie po utworzeniu w 1955 r. Ogniska Plastycznego, a w 1957 r. przeniósł się na stałe do Nysy, gdzie w 1963 r. otrzymał pracownię. W Nysie został także zaangażowany w latach 60. jako nauczyciel w Technikum Ekonomicznym w niepełnym wymiarze godzin; zatrudniony był przez sześć lat.
Kiedy kierownictwo Muzeum w Nysie objął F. Pikuła (w 1967 r.), instytucja ta przeżywała nadal trudności lokalowe, finansowe i kadrowe. Brakowało pieniędzy na opał, wobec czego budynek w zimie był niedogrzany. Często na początku roku kalendarzowego wielką niewiadomą pozostawał fundusz płac, jakim będzie dysponowała ta „jednostka budżetowa”, i dlatego część pracowników otrzymywała wypowiedzenia pracy, które, po uchwaleniu budżetu państwa i przyznaniu kredytów, wiosną każdego roku dyrektor anulował. Starania o dodatkowe etaty przyniosły efekt. Prócz pracownicy pracowni konserwatorskiej udało się zaangażować archeologa, historyczkę sztuki i pracownicę działu oświatowego. W roku 1968 zespół pracowników merytorycznych liczył wraz z dyrektorem już pięć osób.
Muzeum musiało uporać się z zadaniami statutowymi, zarówno zaległymi, jak też nowymi. Przeprowadzone dwukrotnie inwentaryzacje pełne zbiorów pozwoliły zorientować się w stanie posiadania i wpisać zabytki do nowych ksiąg inwentarzowych. Akcja opracowania katalogu naukowego muzealiów, rozpoczęta co prawda już przez S. Kramarczyka, dopiero w 1968 r. nabrała przyspieszenia. W rezultacie do 1973 r., po sfotografowaniu zabytków do celów dokumentacyjnych, został opracowany katalog obejmujący w sumie prawie 17 000 kart.
Siedziba Muzeum przy ul. Marcinkowskiego wymagała remontu. Dotyczyło to zwłaszcza elewacji. Udało się zdobyć fundusze na ten cel. Koszty uległy obniżeniu dzięki bezpłatnemu wykonaniu projektu plastycznego przez F. Pikułę. Z chwilą podjęcia decyzji o odbudowie Pałacu Biskupiego, przeznaczonego na nową siedzibę Muzeum w Nysie, rozpoczął się kolejny, trudny etap w dziejach instytucji. Konieczne były plany zagospodarowania obiektu, a później nadzór nad wykonawcami odbudowy, czyli Przedsiębiorstwem Państwowym Pracownie Konserwacji Zabytków we Wrocławiu. Roboty szły opieszale, robotnicy uchylali się od pracy. W tak wielkim gmachu roboty budowlane wykonywało często tylko trzech robotników. Dyrektor Pikuła interweniował u władz administracyjnych i w dyrekcji PKZ, co ściągało na niego złość winowajców. Prócz nadzoru nad ciągnącą się 20 lat odbudową, trzeba było przygotować koncepcję wystaw stałych na nowym miejscu. Wiele zabytków przeznaczonych do eksponowania wymagało konserwacji. Najcenniejsze z nich to obrazy (malarstwo zachodnioeuropejskie), meble i ceramika z wieków XV–XIX. Konieczne było uzupełnienie zbiorów pod kątem przyszłej ekspozycji, stąd starania o środki finansowe na zakupy muzealiów – eksponatów w antykwariatach „Desy” w całym kraju i od właścicieli prywatnych. Nad wszystkimi tego rodzaju przedsięwzięciami czuwał F. Pikuła. Sprawami konserwacji kierował osobiście. Po wyjeździe z Nysy konserwatorki (1970 r.) wyszukiwał pracownie specjalistyczne, jeździł do nich, ustalał warunki konserwacji i warunki finansowe, prowadził uzgodnienia co do programu w trakcie trwania prac konserwatorskich. Nierzadko udało się, dzięki jego znajomościom, wynegocjować niższe ceny bądź wymóc przyjęcie zleceń. W latach 1968–1987 przeprowadzona została konserwacja pełna 94 obrazów oraz 143 mebli, kilkunastu rzeźb i kilkunastu cenniejszychwyrobów ceramicznych, kilku najcenniejszych grafik i kilku wyrobów cynowych w: Poznaniu, Toruniu, Warszawie, Łodzi, Krakowie, Katowicach i Opolu. Zdobycie funduszy na ten cel należy uznać za wyjątkowy sukces. We własnym zakresie w Muzeum, pod kierunkiem Pikuły i według opracowanychprzezniegometod,pracownicy oczyścili i zakonserwowali setki przedmiotów wykonanych z żelaza, cyny, mosiądzu i miedzi.Muzealia pochodzące z wykopalisk archeologicznych (zabytki ceramiczne, drewniane, skórzane, z kości, żelazne, szklane oraz monety), liczone na dziesiątki tysięcy, zakonserwowano w dziale archeologii pod nadzorem ogólnym dyrektora Franciszka Pikuły.
Wystawiennictwo to dziedzina działalności muzealnej, w którą angażował się z upodobaniem. Dokładał wszelkich starań, by wystawy prezentowały najwyższy poziom. Jako artysta sam zajmował się oprawą plastyczną. Jego umiejętności w tym zakresie były wykorzystywane w innych muzeach, głównie w Muzeum śląska Opolskiego w Opolu i w Muzeum Piastów śląskich Brzegu. Oto opinia Kazimiery Lejman, która wiele lat pracowała jako kierowniczka działu sztuki w MŚO:

„Wielokrotnie potrafił przypasować eksponat do ściany, do sąsiedztwa, do światła, jakie nań padało, tworzył podkłady, kolory i szukał najodpowiedniejszego tła.
Posiadał nadzwyczajny dar umiejętnego selekcjonowania eksponatów, odrzucania, rezygnowania z ilości na rzecz jakości, co w efekcie zawsze stwarzało niepowtarzalny poziom pokazywanych muzealiów [...]
Jego bezbłędny smak artystyczny oraz poczucie godności i szacunku wobec widza-odbiorcy było tak nadzwyczajne, że po ekspozycjach aranżowanych przez Franciszka Pikułę niewiele pomysłów może mnie już zachwycić”.

W roku 1984 nastąpiła przeprowadzka do nowej siedziby, tj. oddanego wreszcie do użytku Pałacu Biskupiego. Problemy trwały jednak nadal, ponieważ dały znać o sobie liczne usterki budowlane i awarie, na skutek których uległy zalaniu wodąobrazy i meble.Usuwanie usterek i skutków awarii oraz brak funduszy na przygotowanie ekspozycji spowodowało zwłokę w oficjalnym otwarciu Muzeum w nowej siedzibie. Zanim nastąpił ten moment, udało się wykonać wyposażenie sal wystawowych, pomieszczeń biurowych i szatni według projektów F. Pikuły. Wystawy sztuki i rzemiosła artystycznego powstały według koncepcji dyrektora; autorem scenariusza ekspozycji archeologicznej był Wacław Romiński, zaś aranżacja całości były dziełem i sukcesem artystycznym F. Pikuły.
Otwarcie Muzeum w Pałacu Biskupim miało miejsce 1 października 1986 r. W uznaniu zasług za doprowadzenie do tego momentu władze państwowe nadały dyrektorowi Krzyż Kawalerski Odrodzenia Polski. Dziesięć miesięcy później, na krótko przed osiągnięciem wieku emerytalnego, otrzymał od naczelnika miasta i gminy Nysa trzymiesięczne wypowiedzenie pracy z natychmiastowym odsunięciem od wykonywania funkcji kierowniczej w tym okresie.
Po przejściu na emeryturę poświęcił się twórczości artystycznej, a właściwie powrócił do niej, ponieważ w okresie dyrektorowania Muzeum, z powodu prawdziwej walki o odbudowę Pałacu Biskupiego, mógł malować tylko sporadycznie, najczęściej podczas urlopów. Jego dorobek artystyczny liczy ok. 300 prac. Uprawiał malarstwo sztalugowe (olej, pastel, monotypia, techniki własne) i monumentalne, grafikę (drzeworyt, suchoryt, linoryt) i rzeźbę (gips, marmur). W Nysie, wespół z Mieczysławą Kamieńską, wykonał malowidło ścienne na budynku Muzeum przy ul. Marcinkowskiego, w latach 1983–1986 dziewięć dużych rozmiarów kopii (drzewo genealogiczne Piastów śląskich i osiem portretów indywidualnych Piastów śląskich), które stanowią integralną część ekspozycji stałej Muzeum Piastów śląskich w Brzegu. Wykonał projekty wnętrz muzeów w Grodkowie i Głogówku, sprawował nadzór konserwatorski nad odbudową pałacu we Frączkowie, zaprojektował i wykonał wiele polichromii. Jego prace były wystawiane w: Warszawie, Wrocławiu, Krakowie, Bielsku-Białej, Szczecinie, Raciborzu, Olsztynie, Nysie i Opolu, a za granicą w: Poczdamie, Magdeburgu, Płowdiw i Czeskim Cieszynie. Wiele z nich trafiło do zbiorów publicznych – muzeów narodowych w Warszawie i we Wrocławiu, innych muzeów w: Bielsku-Białej, Opolu, Raciborzu, Kluczborku, Brzegu, Nysie, Magdeburgu, Czeskim Cieszynie i Płowdiw.
Franciszek Pikuła działał społecznie w Związku Polskich Artystów Plastyków. Był współzałożycielem oddziału opolskiego Związku przy okręgu katowickim oraz jego delegatem na walne zebranie ogólnopolskie. Otrzymał Złotą Odznakę ZPAP, dwukrotnie Wojewódzką Nagrodę Artystyczną (Opole 1960 i 1962) oraz II nagrodę w IV Wiośnie Opolskiej (1966).
Zmarł w Nysie 18 lipca 1993 roku.

---

Franciszek Pikuła.jpg

Plik ściągnięto 5 raz(y) 211,53 KB