Forum Historii Nysy

Przeglądając roczniki Philomatie natknąłem się w tomie 36 z lat 1910 - 1913, na nekrolog Johann Apfeld, który był założycielem słodowni przy dzisiejszej ul. Słowiańskiej. Poniżej przedstawiam moje tłumaczenie.

Johann Apfeld, właściciel fabryki w Neisse-Obermahrengasse, urodził się 24 listopada 1843 w Ujeździe jako syn mistrza stolarskiego Franza Apfelda. Po ukończeniu szkoły średniej w Gliwicach i Opolu, w wieku 16 lat dołączył do firmy ojca, a następnie pełnił służbę w batalionie inżynieryjnym w Nysie. Brał także udział w trzech kampaniach pod rządami króla Wilhelma i wrócił do domu bez szwanku. W międzyczasie pracował praktycznie we Wrocławiu, Hamburgu i Osnabrucku, a w semestrach zimowych uczęszczał do szkół branżowych w Holzminden, Nienburgu i Siegen. Te lata były pełne trudów, bo nie miał wsparcia w domu, ale miłość do swojej pracy i niezniszczalna odwaga pomogły mu pokonać trudności życia. Pod koniec 1871 roku za namową przełożonego z Wrocławia przybył do Nysy jako zarządca swojego przyszłego teścia Karla Harttmanna, którego jedyną córkę poślubił w 1875 roku. W tym samym roku zbudowali fabrykę przy Obermahrengasse, wkrótce potem zmarł jego teść a Johann rozpoczął własną działalność gospodarczą. Odtąd dzięki swojej ciężkiej pracy wkrótce stał się zamożny; opiekował się swoimi pracownikami po ojcowsku. Po śmierci żony w 1907 r., która urodziła mu dwóch synów i dwie córki, Apfeld wycofał się z biznesu i teraz realizował swoje zamiłowanie do podróżowania, gdzie lubił towarzystwo swoich dzieci i zięcia. Widział znaczną część naszego kontynentu, a także udał się do południowego Egiptu. Ponadto nie zaniedbał interesów swojej ojczyzny. Od 1897 r. był członkiem rady miejskiej i – jak może pochwalić się magistrat i radny miejski – w tym urzędzie gorliwie pracował na rzecz społeczności. Stowarzyszenie znalazło w nim chętnego pretendenta. Był członkiem Philomthie przez 28 lat, począwszy od 31 października 1882 roku, a będąc w Nysie, rzadko opuszczał jej zebrania. Starość zdawała się sprzyjać tej silnej i odpornej naturze, gdy przeziębienie rzuciło go na łóżko chorego i po kilku dniach, 30 listopada 1910 r., zabrała go śmierć. Pogrzeb odbył się w kościele św. Rocha. - Tym, co należało przede wszystkim docenić u nieśmiertelnego człowieka, była jego niezniszczalna zdolność do pracy w służbie swego zawodu. Był człowiekiem, który dorobił się, w najlepszym tego słowa znaczeniu. Ale był też szlachetnym człowiekiem o filantropijnym usposobieniu, który po cichu zrobił wiele dobrego. Philomathie zachowa przyjazną pamięć o uczciwym człowieku.

Widok zabudowań dawnej słodowni po remoncie. Widok od strony budynku OHP.

Po odejściu Carla Weigla w 1890 z funkcji dyrektora fabryki Weigla, drugim obok Spielvogela wspólnikiem zostaje Ernst Pistorius. Dowiadujemy się o nim więcej z nekrologu, który został zamieszczony w "36. Bericht der Wissenschaftliche Gesellschaft Philomathie in Neisse von Oktober 1902 bis Oktober 1904", Neisse 1904. Poniżej przedstawiam moje tłumaczenie owego nekrologu.

Ernst Pistorius, właściciel fabryki i kapitan rezerwy, urodził się 21 kwietnia 1852 roku w Neussen koło Torgau (Saksonia) jako syn pastora. W latach 1863-1867 uczęszczał do szkoły łacińskiej Fundacji Franckego (szkołę założył ewangelicki teolog, pedagog August Hermann Francke, fundacja istnieje do dnia dzisiejszego), w Halle. W 1872 r. w Wojewódzkiej Szkole Handlowej w Halle zdał egzamin końcowy z wynikiem celującym. Po zakończeniu czynnej służby wojskowej w batalionie kolejowym, studiował inżynierię mechaniczną w akademii handlowej w Berlinie od 1874 do 1877, a następnie dołączył jako inżynier do Kolońskiego Instytutu Inżynierii Mechanicznej. W latach 1878-81 piastował stanowisko inżyniera przemysłowego w fabryce maszyn, odlewni żeliwa i kotłowni Starke'a i Hoffmana w Hirschbergu (Jeleniej Górze), następnie do 1885 roku był kierownikiem ruchu maszynowego kopalni Królowa Luisa koło Zabrza. Przez trzy kolejne lata był kierownikiem wydziału budowy maszyn w kopalni Victoria w Wałbrzychu, po czym został starszym inżynierem i szefem wrocławskiego biura technicznego spółki akcyjnej Wilhelmshütte (zakłady odlewnicze w Szprotawie) ds. budowy maszyn i odlewnictwa żelaza. 1 października 1890 roku dołączył do fabryki maszyn F. Weigela, kuźni kotłów i fabryki kotlarskiej w Mittelneuland jako wspólnik wraz z inżynierem Spielvogelem i razem z nim zarządzał fabryką, zaś dotychczasowy właściciel firmy, pan C. Weigel, pozostał w spółce i pracował jako cichy wspólnik. Nazwę firmy zmieniono na „F. Weigels Nachflg.”, gdy pan Weigel całkowicie opuścił firmę w 1893 r., jako trzeci wspólnik dołączył pan inżynier Zimmermann. Zakres działalności przedsiębiorstwa stale się poszerzał, tak że członkowie przedsiębiorstwa poczuli potrzebę zastrzyku nowych środków (finansowych) dla swojego przedsiębiorstwa i przekształcenia go w spółkę akcyjną pod nazwą „Fabryka maszyn F. Weigel AG” (1900), za którą byli wspólnie odpowiedzialni i którą zarządzali. 15 sierpnia 1904 r., pan Pistorius zmarł nagłą śmiercią podczas rekreacyjnego wyjazdu do Schondorf (Piękna Wieś, dzisiaj część Łaszowa) koło Bunzlau (Bolesławca), zdecydowanie za wcześnie dla jego czwórki dzieci i żony, z którą był związany od 1880 roku. Na podkreślenie zasługuje jego bezinteresowna praca na rzecz dobra wspólnego. Tak jak zreorganizował górniczą straż pożarną w Zabrzu i dowodził kapelą górniczą, tak samo zasłużył się dla Ochotniczej Straży Pożarnej w Neuland, pracował jako starszy kościelny, członek klubów byłych wojskowych, członek zarządu stowarzyszenia zawodowego żelaza i stali i w wielu innych kręgach z oddaniem. Jego wysiłki zostały docenione przyznaniem w 1901 roku Orderu Orła Czerwonego IV klasy. Był członkiem Philomathie od 16 marca 1892 roku. Chętnie i często brał udział w spotkaniach, dlatego jego nagłe odejście spotkało się z powszechnym i głośnym ubolewaniem wśród kolegów klubowiczów.

W periodyku pt. "40. Bericht der Wissenschaftliche Gesellschaft Philomathie in Neisse von Oktober 1927 bis Oktober 1931", Neisse 1932, na stronie 79 zamieszczono nekrolog Willibalda Spielvogela sporządzony przez Związek Przemysłu Metalowego Dolnego Śląska. Poniżej przedstawiam moje tłumaczenie tej noty.

Na terenie przedwojennego cmentarza przy kościele pw. św. Jana Chrzciciela w Średniej Wsi (Mittel Neuland), a dokładnie w jego południowym narożniku, znajduje się grób, w którym pochowany jest Willibald Spielvogel (był związany z Fabryką Weigla przez ponad 50 lat) i jego żona Emilie Spielvogel. Sądząc po rozmiarze grobu, miał być on miejscem doczesnego spoczynku całej rodziny Spielvogel.
Na dwóch płytach po prawej stronie patrząc z przodu, widnieją napisy:

WILLIBALD SPIELVOGEL
FABRIKDIREKTOR DR ING HC
*21 • 9 • 1860 †22 • 11 • 1929

EMILIE SPIELVOGEL
GEB DERLICH
*10 • 7 • 1865 †21 • 11 • 1937

Stadion zmienia swoje oblicze.

To jest kamienica przy dzisiejszej ul. Batalionów Chłopskich 1.

W tygodniku "Oberschlesien im Bild" z roku 1924, nr 34 z dn., 3.10.1924 ukazały się dwa zdjęcia i krótka notka o uroczystościach, które odbyły się z okazji 50-lecia jubileuszu pracy ówczesnego dyrektora Weigelwerk A.G. Neisse-Neuland Willibalda Spielvogel'a.

„Uroczystość w Weigelwerk A.-G. Nysa-Neuland.
Dyrektor Willibald Spielvogel, wynalazca skrzydełka Weigla, które wywołało wielki przewrót w branży piwowarskiej, gdyż dzięki temu wynalazkowi można było w praktyce osiągnąć wysoką wydajność, która do tej pory była uważana za niemożliwą, obchodzi swoje 50-lecie pracy, z tej okazji został mianowany senatorem honorowym wrocławskiej uczelni technicznej.
Powyżej w kole: dyrektor W. Spielvogel. Poniżej: Uroczystość w zakładach Weigla.”

Pierwsze zdjęcie w kole przedstawia dyrektora W. Spielvogel'a, drugie uroczystości jubileuszu, najprawdopodobniej w jednej z hal produkcyjnych Weigelwerk A.G.

Zapomniałem jeszcze wstawić jeden artefakt z browaru Paula Ronge z roku 1935.

Sztandar został przekazany w czasie dorocznej Pielgrzymki Ludzi Pracy na Jasną Górę. Jedną z osób przekazujących wtedy sztandar był członek i jeden ze współzałożycieli Solidarności ZUP Nysa, śp. Wiesław Szyndler.
Drzewiec sztandaru wieńczył orzeł w koronie z krzyżem, który na piersi miał wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej.
Z opowiadań wiem, że sztandar do Nysy przywiózł śp. Jan Kapturkiewicz, śp. Andrzej Borula i śp. Wiesław Szyndler.

Łyżka do butów z Schuhhaus J. Mierswa Neisse, Ring 29

Kufel browaru Kahl'a

Popielniczka z logo fabryki likierów Bruck'a. Nieczytelny napis na czerwono A. Bruck Neisse i/Schl. Likörfabrik, w środku na zielonym tle, butelka z napisem Bruck's Boonekamp Neisse (czyli reklama gorzkiego likieru który miał między 40%-50%), dookoła butelki widoczny pod światło napis Anerkannt bester Magenbitter, który był koloru czarnego.

Narty z zakładu F. Mikolajetz, który mieścił się przy ul. Celnej 54 w Nysie.